Zo bouwt Frankrijk aan de economie van de toekomst

Traditie

Wat doet Frankrijk om de industrie van de toekomst te stimuleren, en hoe slaagt het land erin substantiële bedragen daarvoor vrij te maken? Vooropgesteld: Frankrijk is binnen Europa een van de hardst getroffen landen als het gaat om het verval van de industrie. Sinds de jaren zeventig verloor het 2,5 miljoen banen in de sector. Was in die tijd de industrie nog goed voor 28 procent van het bruto binnenlands product (bbp), intussen is dat nog slechts grofweg 10 procent.
Tegelijkertijd heeft het land een traditie van industriepolitiek. Dat gaat terug tot net na de Tweede Wereldoorlog, toen president De Gaulle besloot dat Frankrijk technologisch en industrieel autonoom moest zijn. Ook onder zijn opvolger Pompidou investeerde de Franse staat op grote schaal in het creëren van nationale ‘kampioenen’ in de industrie, zoals luchtvaartmaatschappij Airbus of het voormalig concern voor kernenergie Areva. ‘De analyse was toen al: Frankrijk kan geen politieke macht hebben als het niet ook over economische en militaire macht beschikt’, zegt Gabriel Colletis, professor economie aan de universiteit van Toulouse en auteur van verschillende boeken over de industriesector. Onder president Macron heeft dat verhaal van autonomie, zowel op militair als economisch gebied, weer volop aandacht gekregen. 

Frankrijk heeft een traditie van industriepolitiek

Macron heeft de tijdgeest mee: zowel de covid-crisis als de Russische inval in Oekraïne maakten pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar een sterke afhankelijkheid voor levering vanuit het buitenland kan zijn. Denk aan het gebrek aan mondkapjes, exploderende energieprijzen en tekorten aan allerhande medicijnen waarmee Frankrijk werd geconfronteerd. Het belang van autonomie met een sterke eigen industrie is een diepgewortelde Franse overtuiging, net als het idee dat de overheid daarin een rol te spelen heeft. Minister van Economie Bruno Le Maire wil het aandeel van de industrie in het bbp terugbrengen naar 15 procent.

Transitie

‘De Franse industriepolitiek van nu bestaat uit twee belangrijke richtlijnen’, vertelt Colletis. ‘De eerste is klassiek beleid zoals je dat in veel landen vindt: het verlichten van administratieve lasten en belastingdruk voor bedrijven, het verlagen van arbeidskosten door sociale premies te verminderen, enzovoorts.’ Ook is onder Macron de afgelopen jaren gewerkt aan een gunstiger ondernemingsklimaat, met soepelere arbeidscontracten en eenvoudiger procedures. Zo moet de loi d’industrie verte die vorig jaar door het Franse parlement werd goedgekeurd de vergunningsprocedures die nodig zijn bij het bouwen van nieuwe fabrieken verkorten van 17 naar 9 maanden tijd.
‘Daarnaast heeft Frankrijk een meer interventionistisch beleid, dat direct is gericht op sectoren die de overheid wil stimuleren. Die concentreert zich heel sterk op de ecologische transitie en technologische innovatie.’

Subsidie

Een van de belangrijkste voorbeelden daarvan is volgens Colletis de directe steun aan bedrijven die actief zijn op de vijftig meest vervuilende industrieterreinen van Frankrijk. Samen zijn ze verantwoordelijk voor een tiende van de Franse emissies. ‘De overheid heeft vijftig locaties in kaart gebracht met de hoogste koolstofdioxide-uitstoot. Met directe subsidies worden die bedrijven geholpen om over te gaan op koolstofarm produceren. Vaak gaat het om bedrijven in de staalindustrie, waar enorme bedragen nodig zijn om de transitie te kunnen maken. Zo zijn er twee staalproducenten, een in het noorden en een in het zuiden van Frankrijk, die ieder bijna een miljard euro subsidie krijgen voor een totale investering van grofweg 4 miljard euro. Deze productielocaties hebben geen enkele kans om te blijven bestaan als ze niet mee kunnen in de ecologische transitie’, zegt Colletis. Terwijl dat wel belangrijk is voor het toekomstige concurrentievermogen van de Franse industrie als geheel. Iets vergelijkbaars geldt voor de overheidsinvesteringen in kernenergie. ‘Op grote schaal goedkope elektriciteit kunnen produceren is van groot belang voor toekomstige industrieën. Denk aan elektrische voertuigen, elektrische verwarming van gebouwen, elektrische staalproductie. Dat alles vraagt om enorme hoeveelheden energie, waarvan steeds meer elektrisch zal zijn. Investeren in kernenergie, die goedkoop en stabieler is in prijs dan gas of hernieuwbare energie, is een belangrijke manier om de nieuwe industrie te steunen en concurrerend te maken.’