Minder CO2? Hoe deze orchideeënkwekerij daarmee worstelt

24-06-2019

Zo'n 25 voetbalvelden vol kassen met orchideeën zo ver het oog reikt. Hoe verwarm je die en stoot je minder CO2 uit? Daar ligt kweker Richard ter Laak nou wakker van. 'Maar als het óns niet lukt dan lukt het niemand.'

Staand op een verhoogd plateau in de reusachtige kas, kijk je neer op een robotarm die langzaam naar een specifieke container met orchideeën toe glijdt. ‘Kijk, die zijn nog niet rijp genoeg’, zegt Richard ter Laak van orchideeënkwekerij Ter Laak Orchids wijzend op een groepje bloemen die nog in de knop staan. Trefzeker pakt de robotarm de hele container orchideeën op en zoeft het stilletjes naar een andere plek tussen onrijpe soortgenoten. Er zijn geen looppaden meer tussen de bloemen. Dat spaart ruimte en verlaagt de CO2-voetafdruk per plant.

#Hoedan?Energie besparen: prima. Maar wat doet het bedrijfsleven dan? Hoe worden energieslurpers energiezuinig, wordt fossiele brandstof vervangen door een duurzame variant en de uitstoot van CO2 echt gedecimeerd? In een korte serie onder de naam #Hoedan brengt Forum in beeld hoe ondernemers dat voor elkaar krijgen. En wat het ze allemaal kost. In de eerste aflevering: de bouw met Harold van Rooijen van de Nijmeegse KlokGroep – energieneutraal bouwen: ‘We moet íets doen, maar het tempo is killing’. In deel 2 baksteenfabrikant Jasper Vos: Van het gas af - deze baksteenfabrikant wil wel, maar hoe dan?

Wie anno 2019 nog bloemen wil kweken, moet niet alleen handig zijn met robots; ook op het vlak van energie moet hij voortdurend vernieuwen om de concurrentie het hoofd te bieden. Een sterk staaltje innovatie van de orchideeënkwekerij van de broers Richard en Eduard ter Laak in Wateringen is de zogenoemde daglichtkas. Hier wordt overtollig licht in warmte omgezet. Richard ter Laak: 'In deze kas hebben we geen buitenscherm als zonwering en hoeven we ook niet te krijten. Het dak bestaat namelijk uit dubbel glas met een lens ertussen. Ik weet niet of je vroeger wel eens met een vergrootglas in de zon hebt gespeeld? Nou, die lens tussen dat dubbele glas werkt precies zo. Maar we hebben niet één brandpunt, maar een 'brandlijn' die een buis met water verwarmt. Op die manier slaan we het teveel aan licht op als warm water, en kunnen we dat elders in de kas gebruiken.' Met deze innovatie denkt Ter Laak 40 procent energie te kunnen besparen.

Het artikel gaat na de foto verder.

Voortdurend vernieuwen. Als je als orchideeënkweker zoals Richard ter Laak het hoofd boven water wil houden moet je wel innovatief en creatief zijn

Foto: Jeroen Poortvliet

Energieverbruik optimaliseren

Richard ter Laak komt uit een familiebedrijf waar groenten, bloemen en potplanten geteeld werden, waaronder ook orchideeën. Nu zijn alleen de orchideeën nog over, zo ver het oog reikt. Het proces is grotendeels geautomatiseerd, maar aan het eind van het proces werken mensen om orders te pikken en orchideeën voorzichtig in te pakken. Met een bedrijfsoppervlak van 17,5 hectare (ter vergelijking: dat is een oppervlakte van ongeveer 25 voetbalvelden) is Ter Laak goed voor zo’n 5 à 6 procent van de gehele Nederlandse teelt. Daarmee behoort hij – ook wereldwijd – tot één van de grootste orchideeënkwekerijen. Er bestaan wel 20.000 verschillende orchideesoorten, maar Richard en zijn broer Eduard kweken er maar één: de Phalaenopsis. Een plantje dat zich goed laat plannen, intensief te telen is, lang houdbaar is en een 'grote sierwaarde' (veel bloemen) heeft. De Phalaenopsis maakt het voor Ter Laak kortom mogelijk om zijn kweekproces tot in de puntjes te plannen. 'Zo kunnen we ons ruimtegebruik en energiegebruik helemaal optimaliseren.'

Warmtepompen en watercirculatie

In het hele bedrijf is er maar weinig aan het toeval overgelaten. Ter Laak kan wel even laten zien wat zijn bedrijf nou allemaal precies aan duurzaamheid doet, zegt hij. En pakt er een bedrijfsmaquette bij. 'Kijk', zegt hij, 'Hier zijn we in 2005 begonnen met het gebruik maken van warmtepompen. Om zo efficiënt mogelijk warmte te maken, maar ook om koude-warmteopslag toe te kunnen passen.’ De Phalaenopsis houdt immers van warm, maar zeker niet van té warm en al helemaal niet van felle zon. Voor de grootste kassen maken de gebroeders Ter Laak gebruik van een buitenscherm om de belichting van de planten heel precies te kunnen doseren. 'Vroeger werden kassen met krijtverf beschilderd in de zomer, maar daarmee ben je natuurlijk helemaal niet flexibel.' Wat de watercirculatie zit de kwekerij momenteel al op 95 procent hergebruik. 'Maar dat is eigenlijk gemeengoed in de branche', zegt Richard ter Laak bescheiden. 'Water valt door de plantenpotjes op de waterdichte bodem, wordt opgevangen, met uv-stralen ontsmet en vervolgens hergebruikt. De laatste 5 procent zijn lastiger te realiseren omdat voortdurend hergebruik invloed heeft op het zuurstofgehalte, de elementen en de ziektekiemen in het water.'

'95 procent van het water gebruiken we opnieuw, maar die laatste 5 procent: dat wordt echt moeilijk'

Warmte-krachtkoppeling en hergebruik

De grootste energievreters in het bedrijf zijn de jonge plantjes die voor hun groei en ontwikkeling een continue temperatuur van 29 graden Celsius nodig hebben. 'Wij maken die stroom dus zelf met installaties voor warmte-krachtkoppeling (ofwel: WKK, kijk hier als je wilt weten wat dat precies is) die op gas draaien. Alles benutten we: warmte, stroom, maar ook CO2 dat we uit de rookgassen winnen.' Naar goed Westlands gebruik wordt de overtollige stroom aan het net terug geleverd. Sterker nog: in tijden van windmolens en zonnepanelen – wat het elektriciteitsnet soms onevenwichtig maakt – wordt die onbalans door de tuinders en kwekers gereguleerd. Ter Laak: 'Net als veel collega’s zijn wij aangesloten bij het noodvermogen van Tennet. Dan krijgen we een berichtje dat Tennet binnen 15 minuten stroom nodig heeft en dan zetten wij de WKK’s meteen aan.'

'fijnstof, plastic en verpakkingsmateriaal: dat is een groter probleem dan CO2'

Geen paniekvoetbal

Zorgen over de klimaatopgave? Richard ter Laak vindt vooral dat het tempo waarin veranderingen geëist worden, realistisch moet zijn. Hij koerst niettemin met zijn bedrijf op verder terugdringen van de CO2-uitstoot. 'Het mag arrogant klinken, maar als het óns niet lukt dan lukt het niemand en je kunt niet de hele sector om zeep helpen. Sowieso denk ik dat CO2 niet ons grootste probleem is. Ik denk eerder aan fijnstof, plasticvervuiling en verpakkingsmateriaal. CO2 blijft toch een natuurlijke stof: planten gaan er harder van groeien. Ik vind dat het CO2-debat wel een beetje paniekvoetbal is.' Ding-dong klinkt het inmiddels door de kas. 'Ik denk dat de kantine zo volloopt.' En weg is hij, terwijl zijn medewerkers even verderop hun brooddozen open doen.

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Zo ziet het er bij Ter Laak Orchids achter de schermen uit