Rusland ligt onder vuur door de oorlog met Oekraïne én is een belangrijke gasleverancier in de wereld. Wat nu als Rusland de gaskraan dichtdraait voor het kritische Westen? Op zoek naar een alternatief.
De oorlog in Oekraïne drukt Nederland – en eigenlijk heel Europa – met de neus op de feiten: we zijn zwaar afhankelijk van Russisch gas. Dat plaatst ons voor een dilemma, want met elke kubieke meter gas die we inkopen, spekken we de Russische oorlogskas. Maar kunnen we wel zónder Russisch gas? En wat als Vladimir Poetin besluit – als tegenmaatregel tegen Nederland en de andere Europese lidstaten – de gaskraan dicht te draaien?
Hoe groot is de kans dat de gaskraan echt dichtgaat?
Rusland is van de inkomsten van gasleveranties afhankelijk. En zeker in oorlogstijd is geld hard nodig. Rationeel gezien zal Rusland wel twee keer nadenken voor het gas wordt ingezet als strategisch middel in de oorlog. Maar hoe rationeel is Rusland en in het bijzonder Poetin? De aanval op Oekraïne hadden ook weinigen voor mogelijk gehouden. Het kan dus zeker geen kwaad om die afhankelijkheid van Rusland af te bouwen. Want elke ondernemer weet dat je niet afhankelijk moet zijn van één klant of leverancier.
Hoe afhankelijk zijn we dan van Russisch gas?
Nederland leunt voor 20 procent van het gasgebruik op Rusland. Voor andere Europese landen geldt een groter aandeel, zoals voor Duitsland (60 procent). Dus ‘ons’ probleem valt wel mee, zou je kunnen denken. Maar zo moet je er niet naar kijken, zegt Jilles van den Beukel, energiedeskundige bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). ‘De EU is in zijn geheel voor 40 procent afhankelijk van Russisch gas, en dáár gaat het om. Want er is één Europese gasmarkt. Als Duitsland een hogere prijs biedt aan Rusland, gaat het gas naar Duitsland. Of Nederland moet nog meer bieden.’ En dat gaan ondernemers natuurlijk ook merken. Er zijn nu al bedrijven die een deel van hun productie afschakelen omdat ze de huidige gasprijs niet meer kunnen betalen.
Goed, we moeten op zoek naar alternatieven voor Russisch gas. Zijn die er?
Niet zo 1-2-3. Gas moet via pijpleidingen worden vervoerd, dus dat beperkt de mondiale opties. In vloeibare vorm – LPG – kan gas ook per schip worden aangevoerd. Maar de LNG-markt is een lastige. LNG is vooralsnog een dure optie. Europa concurreert met Azië om LNG uit onder meer de Verenigde Staten. Aziatische landen hebben meer dan Europese landen de neiging om langetermijncontracten af te sluiten, dus die zitten er voorlopig nog warmpjes bij. De capaciteit om gas vloeibaar te maken beperkt.
'Nu al schalen bedrijven hun productie af vanwege hoge gasprijzen'
Nou, LNG-fabrieken bouwen dus!
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het bouwen van een fabriek kost al gauw 5 jaar en is duur. Fabrieken worden veelal gebouwd in een periode dat gas een hoge prijs heeft. Nu dus. Maar 5 jaar geleden was dat niet zo, dus momenteel worden er weinig fabrieken opgeleverd.
Zelf meer gas oppompen?
In Nederland denk je dan meteen aan Groningen. En dan ook meteen weer niet. De gaswinning in Groningen wordt juist afgebouwd. Het zal heel moeilijk uit te leggen zijn aan de bevolking van Groningen dat de winning tijdelijk weer wordt opgeschroefd. Al vindt twee derde van de Nederlanders dat de gaskraan in Groningen best weer open mag. Aan de kant van de overheid en de aandeelhouders van de NAM – Shell en Exxon – is het enthousiasme ook niet groot. De duur en de kosten van schadeherstel en versterking van huizen in Groningen loopt nu al uit de hand. Niemand zit erop te wachten dat die problemen nóg groter worden.
